Orta Asya’nın enerji haritası yeniden şekilleniyor. Özbekistan, Rusya’nın nükleer devi Rosatom iş birliğiyle bölgedeki ilk Düşük Güçlü Nükleer Enerji Santrali (NGS) projesini resmen başlattı. Ülkenin Cizzak bölgesi Fariş ilçesinde düzenlenen törende ilk zemin kazısı yapılarak inşaat süreci resmen başladı.
Törene Rosatom Genel Müdürü Aleksey Lihachev, Uzatom Başkanı Azim Ahmedhocayev, Atomstroyexport Başkan Yardımcısı Pavel Bezrukov, Proje Direktörü Abdicemil Kalmuratov ve yerel yöneticiler katıldı. Yaklaşık 1,5 milyon metreküp zemin kazısının yapılacağı, temel çukurunun ise 13 metre derinliğe ulaşacağı açıklandı.
Rosatom’un geliştirdiği RITM-200N reaktörleriyle donatılacak santral, küçük modüler reaktör teknolojisinin Orta Asya’daki ilk örneğini oluşturacak. Santral, 60 yıl hizmet ömrüne sahip olacak şekilde tasarlandı ve üretim sürecinde Özbekistanlı yüklenicilerin aktif rol alacağı belirtildi.
Rosatom Genel Müdürü Aleksey Lihachev, törende yaptığı konuşmada şunları söyledi:
“Bugün Özbekistan’da nükleer enerjinin geleceğini inşa etmeye başlıyoruz. Bu proje, yalnızca enerji üretimi değil, aynı zamanda teknoloji transferi, yerel sanayi gelişimi ve istihdam açısından da büyük bir adımdır. Önümüzde onlarca yıl sürecek stratejik bir iş birliği dönemi var.”
Proje, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev arasında 2025 Mayıs ayında imzalanan mutabakatla hız kazanmıştı. Taraflar, hem büyük güçlü VVER-1000 3+ nesil reaktörler hem de 55 MW kapasiteli küçük modüler RITM-200N üniteler için kapsamlı iş birliği protokolüne imza atmıştı.
Ayrıca 26 Eylül 2025’te Moskova’da düzenlenen “Dünya Atom Haftası” forumunda, Rosatom ile Uzatom arasında projenin kapsamını genişleten yeni belgeler imzalandı. Taraflar, hem küçük hem de büyük nükleer santraller için yakıt tedarik anlaşmalarını da karara bağladı.
Rosatom, 13 Mayıs 2025’te santralin reaktör gövdesi üretimine de başlamıştı. 205 ton ağırlığındaki özel alaşımlı çelikten üretilen külçe, RITM-200N reaktörünün çekirdeğini oluşturacak.
Proje tamamlandığında, Özbekistan enerji üretiminde karbonsuz, düşük maliyetli ve sürdürülebilir bir kaynağa sahip olacak. Santral, hem ülkenin enerji bağımsızlığına katkı sağlayacak hem de Orta Asya’da nükleer enerjinin yeni merkezi olarak konumlanmasına öncülük edecek.
İlk beton dökümünün 2026 baharında yapılması planlanıyor. Bu proje, aynı sahada hem büyük hem de küçük güçlü nükleer reaktörlerin inşa edildiği dünyadaki ilk karma nükleer enerji tesisi olma özelliği taşıyor.
