SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi tarafından yayımlanan “Türkiye Enerji Dönüşümü Görünümü 2024” raporu, Türkiye’nin elektrik üretiminde yenilenebilir kaynakların yükselen payını, enerji ithalat dengesini ve karbonsuzlaşma sürecindeki zorlukları ortaya koyuyor. Rapora göre 2024 yılında Türkiye’de üretilen elektriğin yüzde 46’sı yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlandı. Aynı yıl içerisinde kurulu gücün yüzde 59’u bu kaynaklara dayanırken, yeni devreye alınan elektrik kapasitesinin yüzde 99’u da yenilenebilir santrallerden oluştu.
Toplam yenilenebilir enerji kurulu gücü ise 68,8 GW seviyesine ulaşarak dikkat çekici bir eşiği aşmış oldu. Bu artışa rağmen, Türkiye’nin enerji ithalatı 2024 yılında 65,6 milyar dolar olarak gerçekleşti ve enerjiye bağlı dış ticaret açığı 49 milyar dolara ulaştı. Bu tablo, yenilenebilir üretimdeki gelişmelere karşın ithal fosil yakıta olan bağımlılığın sürdüğünü ortaya koyuyor.
Enerji dönüşümünde politika eksiklikleri öne çıkıyor
Raporda, Türkiye’nin enerji dönüşümündeki kararlılığına rağmen fosil yakıtların azaltımına yönelik politika ve hedeflerin hala netleşmediği vurgulanıyor. SHURA Direktörü Alkım Bağ Güllü, uzun vadeli stratejilerin açıklığa kavuşturulmasının ve piyasalarda şeffaflık ile öngörülebilirliğin sağlanmasının hayati öneme sahip olduğunu belirtti. Güllü, 2024’ün enerji dönüşümünde önemli adımların atıldığı bir yıl olduğunu ancak birçok yapısal sorunun da sürdüğünü ifade etti.
2025 için belirlenen yeni hedefler, yıllık 5 GW güneş ve 2-3 GW rüzgar enerjisi kapasitesinin eklenmesini öngörüyor. Ancak rapor, yatırım ortamı, finansmana erişim ve kurumlar arası eşgüdüm gibi alanlarda gelişim sağlanmadığı sürece bu hedeflerin gerçekleştirilmesinin zor olduğuna dikkat çekiyor.
Fosil yakıtlarda dışa bağımlılık sürüyor
Rapora göre, 2023’te Türkiye’nin birincil enerji arzının yüzde 82’si fosil yakıtlardan oluştu. Bu oranın yüzde 79’u ise ithal kaynaklardan karşılandı. Petrolün yüzde 87’si, doğalgazın yüzde 98’i ve kömürün yüzde 61’i yurtdışından temin edildi. 2024’te ise yenilenebilir kaynaklarla üretimin artmasına rağmen, ithal fosil yakıtlara olan talep sürdü. Elektrik üretiminde yerli kaynak kullanım oranı yüzde 59’a yükseldi, ancak bu artış ithalatı sınırlamada yeterli olmadı.
Elektrifikasyonun yaygınlaşması karbonsuzlaşmayı hızlandırabilir
SHURA raporu, enerji dönüşümünün yalnızca üretim ayağıyla sınırlı kalmaması gerektiğini ve tüketim tarafında da elektrifikasyonun hızla yaygınlaştırılmasının zorunlu olduğunu vurguluyor. Elektrikli araçlar, ısı pompaları ve sanayideki dijitalleşme gibi teknolojilerin, verimlilik artışı ve karbon azaltımı açısından kritik rol oynayacağına işaret ediliyor.
Elektrikli araç satışları toplam satışların yüzde 10’una ulaşırken, trafikteki araçlar içinde payı hala yüzde 1 seviyesinde. Isı pompalarında ise mevcut kurulumlar potansiyelin oldukça altında kalıyor. Ayrıca, yüksek elektrik tüketimi olan konut ve ticarethanelere yönelik sübvansiyonların, elektrifikasyon teknolojilerine olan ilgiyi azaltabileceği uyarısı yapılıyor.
Yatırım finansmanında koordinasyon ihtiyacı artıyor
Raporda, Türkiye’nin net sıfır karbon hedeflerine ulaşabilmesi için enerji yatırımlarının yıllık bazda en az iki buçuk katına çıkması gerektiği belirtiliyor. Bu hedefe ulaşmak için hem uluslararası finansman kaynaklarına erişimin kolaylaştırılması hem de kamu öncülüğünde etkili bir yeşil finansman stratejisi oluşturulmasının gerekliliğine dikkat çekiliyor.
Ayrıca, kurulması planlanan ulusal Emisyon Ticareti Sistemi’nin (ETS) ve buna bağlı olarak şekillenecek mevzuatın, enerji dönüşümünü yönlendirecek çerçevenin netleşmesi açısından önemli bir adım olacağı ifade ediliyor.
İlgili raporun tamamına ve SHURA’nın diğer yayınlarına aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz:
- Raporlar: https://shura.org.tr/raporlar/
- Enerji veritabanı: https://shura.org.tr/veritabani
- Türkiye elektrik sistemi simülasyonu: https://shura.org.tr/powerflow
