AB’nin “barış gücü” iddiası, Gazze açıklarındaki Sumud Filosu saldırısında sessiz kalınca yeniden sorgulanıyor. Bu sessizlik, operasyonun tarafsızlık maskesini düşürdü.
Tarih bize, kavramların arkasına saklanan jeopolitik stratejilerin aslında ne kadar çıplak olduğunu sık sık hatırlatır. Avrupa Birliği’nin 31 Mart 2020 tarihinde başlattığı İrini Operasyonu, bu durumun en çarpıcı örneklerinden biridir. Yunanca “barış” anlamına gelen İrini, kağıt üzerinde Birleşmiş Milletler silah ambargosunu denetleme amacıyla yürütülüyordu. Ancak operasyonun uygulamaları, “barış” söyleminin bir kılıftan ibaret olduğunu ortaya koydu.
“İrini Operasyonu, Barış Görünümlü Jeopolitik Hamledir”
İtalya’nın başkenti Roma merkezli yürütülen bu operasyon; hava, deniz ve uydu unsurlarıyla özellikle Libya açıklarında denetim yapmayı hedefliyordu. Ancak kısa sürede, Libya Ulusal Mutabakat Hükümetince “taraflı” olmakla suçlandı.
Türkiye’nin 2019 sonunda Libya ile imzaladığı “Deniz Yetki Alanları Mutabakatı”nın ardından AB’nin aceleyle İrini’yi devreye sokması, aslında Akdeniz’deki güç dengelerine karşı alınmış stratejik bir pozisyondu. Maksimalist Yunan-Rum tezlerini dengeleyen bu anlaşma, AB’nin planlarını bozmuş; İrini de “barış” adı altında bu yeni dengeye müdahale için devreye sokulmuştu.
Ben bu operasyonu, 2020 yılında Prof. Dr. Hüsamettin İnanç hocamızla birlikte kaleme aldığımız “AB’nin EUNAVFOR MED IRINI Entegrasyonu ve Misyonu” başlıklı akademik tez çalışmamızda ayrıntılı şekilde incelemiştim. O dönemde dahi İrini’nin bir denge unsuru değil, Avrupa’nın jeopolitik araçlarından biri olduğu uyarısında bulunmuştuk.
Bugün yaşananlar bu uyarıyı doğruluyor.
“Sumud Filosu, Vicdanın Gemilerinden Oluşuyor”
Ve şimdi, 2025 yılının sonbaharında tarih yeniden sahnede…
İsrail güçleri, Gazze’ye insani yardım taşıyan “Sumud Filosu”na uluslararası sularda müdahale etti. Bu filo, sivil toplum kuruluşları, aktivistler, doktorlar, gazeteciler ve insan hakları savunucularından oluşuyordu. Filonun amacı, Gazze’ye uygulanan insanlık dışı ablukayı delmek değil; uluslararası kamuoyuna sivillerin yaşadığı drama dikkat çekmekti.
“Sumud” kelimesi Arapça’da “direniş, sebat ve onurlu duruş” anlamına gelir. Bu filo da tam olarak bunu temsil ediyordu. Devletlerin sessiz kaldığı yerde, vicdanın sesi olmak gerekir.
Gemilerde silah değil; gıda, ilaç, medikal malzemeler, bebek mamaları, oyuncaklar ve hijyen ürünleri vardı. Ancak İsrail donanması, bu sivillere uluslararası sularda sert müdahalede bulundu; bazı aktivistler gözaltına alındı, bazıları ise saatlerce kötü muameleye maruz kaldı.
Peki, Barış İçin Orada Olduklarını Söyleyen İrini Güçleri Neredeydi?
Avrupa Birliği, İrini Operasyonu’nun misyonunu “Akdeniz’de barış, güvenlik, istikrar ve insani geçişleri korumak” olarak tanımlamıştı.
O halde şu soruyu sormak gerekiyor:
İnsani yardım taşıyan Sumud Filosu’na yapılan saldırı karşısında, İrini güçleri neden müdahale etmedi?
Sivillerin, kadınların, doktorların ve gazetecilerin güvenliğini sağlamak için neden tek bir adım atılmadı?
Eğer gerçekten bir “barış gücü” olsaydı, bugün Akdeniz’deki ilk müdahale AB’nin İrini filosundan gelirdi. Ama gelmedi. Çünkü bu operasyonun varlık nedeni barışı korumak değil; Avrupa’nın stratejik çıkarlarını korumaktır.
Her ne kadar İrini Operasyonu resmi olarak Libya açıklarını kapsasa da, Akdeniz’de ‘barış ve güvenlik’ söylemiyle varlık gösteren bir gücün insani yardım filosuna yönelik uluslararası sularda gerçekleşen bir saldırıya sessiz kalması, siyasi niyetlere dair soruları artırmaktadır.
“Le Monde, 30 Eylül 2025 tarihli analizinde ‘İrini’nin tarafsızlık maskesi düşüyor’ manşetiyle Avrupa kamuoyundaki güven kaybına dikkat çekti.”
Gazze açıklarında Sumud Filosu’na yapılan saldırıya İrini Operasyonu’nun müdahale etmemesi, Avrupa’dan İslam dünyasına uzanan geniş çevrelerde büyük tepki topladı. Almanya, Fransa, İspanya, Yunanistan ve İtalya’daki insan hakları örgütleri, sendikalar ve STK’lar, AB’nin “barış” iddiasıyla bölgede bulunmasına rağmen İsrail’e sessiz kalmasını açık bir çifte standart olarak değerlendiriyor. Avrupa medyasında Der Spiegel, Le Monde ve El País gibi önde gelen gazeteler, İrini’nin tarafsızlık iddiasını kaybettiğini yazarken, Avrupa Parlamentosu’ndan Yeşiller, Sol Grup ve bazı liberal vekiller de operasyonun Gazze’deki sivil gemilere yönelik saldırılarda “seyirci kalmasını” AB değerleriyle bağdaştırmıyor.
Amnesty International, Human Rights Watch ve Euro-Med Monitor gibi uluslararası insan hakları örgütleri de İrini’nin “barış için oradayız” söylemine rağmen sivilleri korumak için hiçbir adım atmamasını sert dille eleştirdi. Türkiye, Katar ve Cezayir gibi ülkeler ise operasyonun başından beri tarafsız bir misyon olmadığını, siyasi hedeflere hizmet ettiğini savunuyor. Tüm bu eleştirilerin ortak noktası, AB’nin bölgede “barış gücü” kisvesiyle bulunmasına karşın Sumud Filosu’na yapılan saldırı karşısında pasif kalmasının, İrini’nin gerçek amacına dair ciddi soru işaretleri doğurmasıdır.
“İnsanlık Ayağa Kalkarken, Devletler Sessiz”
Bugün Avrupa şehirlerinde milyonlarca insan İsrail’in Gazze’de uyguladığı şiddete karşı protestolar düzenliyor. İnsanlık vicdanı ayağa kalkmış durumdadır. Fakat devletlerin resmi tavrı, bu vicdanla örtüşmüyor. Ellerinde güç olanlar, savaşa karşı durmak yerine, savaş çığırtkanlığı yapanlara dolaylı destek veriyor.
Ben 2020 yılında yazdığım makalemde “İrini Operasyonu barışın değil, savaşın Akdeniz’deki yeni yüzüdür” demiştim. Sumud Filosu’na yapılan saldırı karşısındaki sessizlik, bu sözlerimi bir kez daha doğruluyor.
“Tek Tek Maskeler Düşüyor”
“Barış” kelimesi, eğer icraatla desteklenmiyorsa, bir illüzyondan ibarettir.
İrini Operasyonu da bu illüzyonun en net örneğidir.
Bugün Akdeniz’de olan biten, sadece bir insani yardım filosuna yapılan saldırı değil; uluslararası hukukun, insanlık onurunun ve barış ideallerinin açıkça çiğnenmesidir.
“Tarih bir kez daha bizi izliyor ve bu kez, vicdan değil; güç sahiplerinin nerede durduğu tarihe geçecek.”
Ferhat Yıldırım
