Pax Ottoman… (Osmanlı Barışı)

Osmanlı barışı, 13. Yüzyıldan 17. Yüzyıla kadar devam eden Osmanlı İmparatorluğu topraklarındaki, dünyanın diğer bölgelerine nazaran devam mevcut barış ve huzur ortamını tanımlamak için kullanılan bir terimdir.

Bu dönemde Balkanlardan Ortadoğu’ya, Kuzey Afrika’dan, Kafkasya’nın bir kısmına kadar olan coğrafyada çok dinli,çok kültürlü,çok etnik kökenli bir devlet içerisinde barış ve huzur içerisinde yaşayan insanlar, Osmanlı’nın tarih sahnesinden çekilmesinden sonra bu coğrafyada, iki Dünya savaşı, bir soğuk savaş ve bugün de devam eden toplumsal,ekonomik ve politik karışıklıklar içerisinde kan gölünde yaşamaktadırlar.

Etnik yapıları ve dini inançları birbirinden farklı toplulukların farklı beklentilerini, ortak bir noktada buluşturmayı başaran Osmanlı, Camii, Kilise ve Havranın yan yana olduğu bir üst kültür oluşturmuştur. Osmanlı, tebaası olan halklara Nizamı Alem ve İlayı Kelimetullah ilkeleri yani ilahi mesuliyet şuuru ile hareket etmiştir. Zamanının diğer devletlerinin çok ötesinde ve ilerisinde bir adalet, hak, hukuk ve hürriyet uygulamaları ile insanlara muamele etmiştir.

Osmanlı’nın yaptığı en önemli idari tasarruflarda biri de, fetih ettikleri topraklar üzerinde din, dil, kültür emniyetinin yanı sıra mülk emniyetini sağlaması ve buna paralel olarak ta halklar insanlar üzerine, az vergi salması idi. Dönemin diğer devletleri insanların canını bezdiren vergiler salarken ve insanların mülkleri üzerinde bir emniyetleri yok iken, Osmanlı nın mülk emniyetini sağlaması ve az vergi salması, idaresi altındaki insanların memnuniyetini daha da arttırmıştır. Burada ünlü siyaset bilimci ÇİÇERO’nun ‘ devletlerin kuruluş amacı mülk emniyetidir ve amacı da mülk emniyeti olmalıdır’’ sözünü hatırlatmakta fayda vardır.

Osmanlı Barışı’nın en temel unsurlarından biri hakim milletin (Yani Türklerin) kendini, kendi etnik, kimlik ve kültürünü fazla vurgulamadan kabul ettirmeye çalışmasıdır.

Çünkü Osmanlı da millet sistemi bir kompartman sistemidir. İnsanlar kendi dini kompartmanlarının üyesi olarak en alttan en üstte yükselme imkânına sahiptir. Din esasına göre ayrılan milletlere, dini özgürlük, kültürel özerklik ve idari işbirliği (özerklik değil) statüsü verilmiştir. Kompartmanlar arasındaki çatışmaları devlet-i aliye önler, bu anlamda kompartmanlar arası geçişe de izin verilmezdi. Osmanlı’nın millet-kompartman sistemini modern azınlık kavramı ile karıştırmamak gerekmektedir. Millet toplumunda insanları çatışma – yükselme kendi kompartmanı içerisinde olmuştur. Her kompartmanın-milletin sorunlarını çözme sorumluluğu, merkezi otorite olan Devlete aittir. Osmanlı da millet sistemi birbirine karışmadan bir arada yaşama esasına dayanmıştır.

Ve 18. Yüzyılda Batı da doğan ve etkisi ile Osmanlı topraklarına da sirayet eden milliyetçilik akımları başladı. Bu milliyetçilik akımı Osmanlı topraklarında çoğunluk- azınlık fikirlerinin oluşmasına sebep oldu. Jön-Türklerin getirdiği tabirle ekalliyet azınlık tabiri, Osmanlı entelijansiyasında da kabul görmeye başladı. Çoğunluk- azınlık kavramı ve bilinci 20. Yüzyılın başlarında artık, Osmanlıyı oluşturan halklar, etnisiteler, milletler arasında çatışmalara neden olmaya başladı.

Osmanlı, Abbasi-Selçuklu-Endülüs ve Bizans’ın birikiminin orijinal bir sentezi idi. Osmanlı’nın çok kültürlülüğü koruyan sistemi bugün 20 ye yakın devlette, 10’dan fazla etnisitenin yüzyıllarca kendi kimliklerini korumalarına neden olmuştur. Tarihteki Hind, Çin imparatorlukları ve modern dünyanın ABD ve diğer devletlerin fetih ettikleri topraklarda uyguladıkları -Amerika, Kızıldereliler, Afrika yerlileri ve daha pek çok örnek- kültürel, dinsel, etnik yıkım, asimilasyon ve Osmanlı bakiyesi topraklarda dinmeyen göz yaşı ve kan göz önüne alındığında,bugün  Osmanlı barışının değeri daha da ortaya çıkmaktadır. Osmanlı ve Osmanlı Barışı, Modern Çağ ve getirdiği etnisite (ırk) ayrımcılığına dayalı milliyetçilik karşısında yıkılan son kaledir.