Avrupa’nın kalbinde Adriyatik Denizi’ni Karadeniz’e bağlamayı amaçlayan Koridor VIII, yalnızca bir ulaştırma projesi değil, aynı zamanda Balkanlar’ın jeopolitik geleceğini şekillendirecek stratejik bir girişimdir. Avrupa Birliği’nin 1990’lı yıllarda tanımladığı Pan-Avrupa Ulaştırma Koridorları arasında yer alan bu hat, Arnavutluk’un Durrës Limanı’ndan başlayarak Kuzey Makedonya üzerinden Bulgaristan’a uzanmakta ve Karadeniz kıyısındaki Burgaz ile Varna limanlarında son bulmaktadır. Böylece Adriyatik üzerinden İtalya ve Batı Avrupa’ya, Karadeniz üzerinden ise Türkiye, Kafkasya ve Orta Asya’ya açılan doğu-batı eksenli bir ticaret ve güvenlik yoludur.
Tarihsel açıdan bakıldığında Koridor VIII, Roma İmparatorluğu döneminde Adriyatik kıyısından İstanbul’a uzanan ünlü Via Egnatia yolunun modern bir yansımasıdır. M.Ö. 2. yüzyılda inşa edilen ve yaklaşık 1.120 kilometrelik bir güzergâha sahip olan Via Egnatia, Durrës’den başlayarak İstanbul’a ulaşır, İlirya, Makedonya ve Trakya eyaletlerinden geçerek günümüz Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Yunanistan ve Türkiye topraklarını birbirine bağlamıştır. Antik çağda Roma lejyonları ve tüccarlarının kullandığı yol, Bizans döneminde de önemini korumuş, Haçlı Seferleri’nde ve Osmanlı’nın Balkan fetihlerinde stratejik bir güzergah olmuştur. Günümüzde ise Yunanistan’daki modern “Egnatia Odos” otoyolu, bu tarihsel mirasın devamı niteliğini taşımaktadır.
Bugün NATO’nun lojistik hatları ve Avrupa’nın enerji-ticaret taşımacılığı açısından yeniden canlandırılan bu güzergâh, sadece ekonomik değil, aynı zamanda jeopolitik bir yeniden yapılanmanın da işaretidir. Koridor VIII’in ekonomik boyutu, Balkanların iç bölgelerini denizlere bağlamasıyla öne çıkmaktadır. Özellikle denize kıyısı olmayan Kuzey Makedonya için stratejik bir “trakea” (nefes borusu-trakya) işlevi görmektedir. Arnavutluk’un Durrës’te inşa etmeyi planladığı yeni liman projesi ülkeyi Balkanlar’ın lojistik merkezi yapma hedefiyle doğrudan bağlantılıdır. Avrupa ile Asya arasındaki ticaretin hızlanması, bölge ülkelerine yeni gelir ve yatırım imkânları sağlayacaktır.
Jeopolitik düzlemde ise Koridor VIII, Yunanistan’ın Selanik üzerinden şekillenen Koridor X hattına alternatif oluşturmaktadır. Bu yönüyle Balkanlarda rekabet ve iş birliği dengelerini yeniden tanımlayacak stratejik bir güzergahtır. NATO için Adriyatik’ten Karadeniz’e doğrudan ulaşım sağlaması, ittifakın lojistik esnekliğini artırmakta; Rusya’nın Karadeniz’deki etkisine karşı Batı’nın elini güçlendirmektedir. Bu nedenle ABD ve Avrupa Birliği projeye hem mali hem de siyasi destek verirken, aynı zamanda Çin’in “Kuşak ve Yol” girişimine karşı bir denge unsuru olarak da değerlendirmektedir.
Bugün itibarıyla projenin en zayıf halkası, Kuzey Makedonya ile Bulgaristan arasındaki demiryolu bağlantısının henüz tamamlanmamış olmasıdır. Ancak AB fonları ve NATO’nun stratejik ilgisiyle bu eksikliklerin yakın gelecekte giderilmesi beklenmektedir. Bu süreç tamamlandığında Koridor VIII, Balkanlar’ı Avrasya entegrasyonunun merkezine taşıyacaktır.
Sonuç olarak Koridor VIII, yalnızca bir ulaştırma projesi değil; ekonomik, jeopolitik ve askeri boyutlarıyla 21. yüzyıl Balkan stratejisinin omurgasıdır. Adriyatik ile Karadeniz’i birbirine bağlayan bu hat, Balkan ülkelerine yeni fırsatlar sunarken, Avrupa-Atlantik dünyasının güvenlik ve ticaret politikalarında da kritik bir rol üstlenecektir.
Yazar Hakkında:
Doç. Dr. Hakan Arıdemir, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesidir. Uluslararası Hukuk, Bölgesel Deniz Jeopolitiği Meseleleri ve Uluslararası Deniz Hukuku alanında çalışmalarını sürdürmektedir. Afro-Avrasya Araştırmaları Enstitüsü’nün kurucu başkanı olan Doç. Dr. Arıdemir, ulusal ve uluslararası düzeyde birçok akademik projeye, çalıştaya ve yayın faaliyetlerine öncülük etmektedir. Türkiye’nin Afro-Avrasya vizyonu ve Türk dünyası stratejileri üzerine derinlemesine analizler üretmektedir.
