Elbette metropol İstanbul’da kirlilik çeşidi çok hem de pek çok. Başta o çirkin beton yığınları ile görüntü kirliliği, yüzen pet şişelerle deniz kirliliği, özellikle artan araç sayısına paralel olarak egzoz gazları sayesinde hava kirliliği, gürültü kirliliği, toprak ve su kirliliği, izmarit kirliliği say da say !
Ben, bu kez belki de çok sık duymadığınız başka bir kirlilikten bahsedeceğim. “ışık kirliliği”.
Işık kirliliği nedir ? Işık kirliliği yanlış yerde yanlış miktarda ve yanlış zamanda ışığın kullanılmasıdır. Işık kirliliği çoğunlukla dış aydınlatmanın bir yan etkisi olarak da tanımlanabilir. Işık kirliliğini azaltmak için aydınlatılması zorunlu bölgelerin sadece aydınlatılması gereken zaman diliminde amaca uygun düzeyde aydınlatılması “gerekir.” Böylece lüzumsuz enerji tüketimi de önlenir.
Işık kirliliği sadece insanlar için değil diğer canlılar için de önemli bir sorundur. Örneğin, göçmen kuşlar için ciddi bir tehlikedir. Geceleri yıldızlardan faydalanarak yollarını bulan kuşlar, değişen şehir ışıklarının etkisinde kalarak yollarını kolayca kaybederler. Bu şekilde meydana gelen kuş ölümleri ciddi boyutlardadır.
Deniz kaplumbağalarının da ışık kirliliğinden olumsuz etkilendikleri bildiğimiz bir gerçektir. Sahilde yumurtalarından çıkan minik kaplumbağalar, geceleri kara ile deniz arasındaki aydınlık farkından faydalanarak denize ulaşmaya çabalamaktadır. Sahile yakın yerleşim yerlerindeki insanların süs amaçlı rengarenk ışıkları kaplumbağaları deniz yerine tam ters istikamette yönlendirmekte ve sayıları iyice azalmış olan bu masum hayvancıkların ölümlerine neden olmaktadır. Ayrıca ışık kirliliği uzay araştırmalarını da olumsuz etkilemektedir.
Geceleyin yaşadığımız ortamları, daha iyi görmek daha kolay çalışmak ve kendimizi daha güvende hissetmek için “aydınlatıyoruz.” Bazen de “reklam” veya “dikkat çekmek” adına ihtiyaç dışı bir aydınlatma söz konusu oluyor.
Işık kirliliği gençlerin gökyüzünü incelemek gibi bir doğal bir zevkten mahrum kalmasına da neden olmaktadır. Artık neredeyse İstanbul’da “yıldız gözlemi” yapmak mümkün değildir. Işık kirliliğinin nedenlerini şu şekilde özetleyebiliriz.
• Park, bahçe ve spor alanlarının gereksiz aydınlatılması
• Turistik tesislerin, binalarının dış cephe aydınlatmaları
• Reklam panoları
• Güvenlik amacıyla yapılan özel aydınlatma
• Evlerden ve binalardan taşan ışıklar
Işık kirliliği sadece amatör ve profesyonel astronomi için değil çevreyi korumak ve savurganlık adına da ciddi bir tehdittir. Aydınlatmanın tasarımı ve tesisatı tüm koşullar göz önünde bulundurularak ışık kirliliğine yol açmayacak şekilde gerçekleşmelidir. Dış aydınlatmanın özenli yapılması ile ışık kirliliğinin önüne geçilebilinir. İlgili bakanlıkların yayınlayacağı bir genelge ile yanlış uygulamaları yasal olarak engellemelidir.
Işık ve ses gösterisi ve buna paralel olarak daha fazla tüketim hırsı özellikle ABD’nin “gösteriş” ve en büyük olma merakı ile dünyada hızla yayıldı. Kendimize daha renkli dünyalar yaratmak adına yaşadığımız dünyadaki diğer canlıları ve her saniyede bir canlının açlıktan öldüğü yoksul çocukları hiç ama hiç düşünmedik. Daha fazla ışık, daha fazla reklam, daha fazla tüketim daha fazla gösteriş ve sonuçta; tüketirken, tükeniyoruz.
