Elektrik Zammı Üreticiyi Vurdu, Girdilerde Rekor Artış

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Nisan ayı üretici ve market fiyatları ile girdi maliyetlerindeki değişiklikleri görüntülü basın açıklamasıyla değerlendirdi. Bayraktar, üretici ile tüketici arasındaki fiyat farkının alarm verici seviyelere ulaştığını belirterek, “Havuç üreticide 14 lirayken markette 50 liraya satıldı. Aradaki fark yüzde 256’yı aşıyor” dedi. Bayraktar’ın paylaştığı verilere göre, Nisan ayında en yüksek fiyat farkı havuçta görüldü. Havuçu yüzde 230 ile marul, yüzde 222 ile kuru soğan, yüzde 219 ile kuru fasulye ve yüzde 216 ile nohut izledi. Bu ürünlerin market fiyatları, üretici fiyatlarının 3 ila 3,6 katına ulaştı. Havuç 3,6 kat, marul 3,3 kat, kuru fasulye, nohut ve kuru soğan ise 3,2 kat fazlasına tüketiciye sunuldu.

Market fiyatlarında incelenen 39 ürünün 28’inde fiyat artışı yaşanırken, 11 üründe ise azalış kaydedildi. En fazla artış yüzde 43 ile karnabaharda görüldü. Karnabaharı havuç (%28), maydanoz (%22), limon (%20) ve marul (%17) izledi. Öte yandan markette en fazla fiyat düşüşü yüzde 36 ile salatalıkta yaşandı. Salatalığı yüzde 30 ile patlıcan, yüzde 28 ile domates, yüzde 22 ile sivri biber ve yüzde 12 ile kabak takip etti. Üretici fiyatlarında ise tablo daha dramatikti. 31 ürünün sadece 8’inde fiyat artışı görülürken, 17’sinde düşüş yaşandı, 6 ürünün fiyatı ise sabit kaldı. Üreticide en fazla fiyat düşüşü yüzde 59 ile salatalıkta gözlemlendi. Patlıcan yüzde 42, kuru soğan yüzde 41,5, sivri biber yüzde 27, domates yüzde 26 ve limon yüzde 21 değer kaybetti.

Buna karşılık üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 100 ile kuru kayısıda gerçekleşti. Kuru kayısıyı yüzde 33 ile fındık, yüzde 31 ile elma ve yüzde 13 ile Antep fıstığı takip etti. Ancak bu fiyat artışları, üretici gelirine beklenen katkıyı sağlamadı. Bayraktar, yaşanan zirai don nedeniyle kayısı üreticisinin elinde sadece yüzde 10 civarında ürün kaldığını ve bu nedenle fiyat artsa da üreticinin eline geçen gelirin düşük kaldığını vurguladı. Aynı şekilde elma ağaçlarında da don nedeniyle verim düştü, kalan ürünler depolarda tükendi. Limon piyasası ise sezon sonuna yaklaşılması ve ihracat kısıtlamaları nedeniyle neredeyse durma noktasına geldi. Önce ihracatın tamamen yasaklanması, ardından bu yasağın 15 Mayıs’a kadar ertelenmesi, limon üreticisini zora soktu.

Kuru soğanda ise Çukurova bölgesinde ekim alanlarının genişlemesi ve havaların soğuk geçmesi sonucu rekolte beklentisi yükseldi. Bu nedenle ilk hasatta 18-20 TL arasında satılan kuru soğan, 7-8 TL’ye kadar düştü. İç Anadolu bölgesinde ise üreticinin elinde soğan kalmadığı için sezon kapandı. Diğer yandan yaşanan don felaketi fındıkta fiyat artışına neden olurken, Antep fıstığında kuraklık etkili oldu.

Tarımsal girdi fiyatlarında da dikkat çeken değişiklikler yaşandı. Nisan ayında Mart ayına göre DAP gübresi yüzde 1,9, amonyum nitrat gübresi yüzde 0,7 oranında artarken, amonyum sülfat yüzde 1,6, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 1,3, ÜRE gübresi ise yüzde 0,1 oranında geriledi. Ancak yıllık bazda tüm gübre türlerinde dikkat çekici artışlar yaşandı. ÜRE gübresi yüzde 35,7, DAP yüzde 34,3, amonyum nitrat yüzde 32,7, kompoze gübre yüzde 30,5 ve amonyum sülfat yüzde 21,6 oranında zamlandı. Yemde de benzer şekilde aylık artışlar yaşandı. Süt yemi yüzde 3,1, besi yemi yüzde 3,2 oranında arttı. Yıllık artış ise süt yeminde yüzde 25, besi yeminde yüzde 25,5 oldu. Elektrik fiyatlarında ise rekor düzeyde artış görüldü. Son bir yılda tarımda kullanılan elektrik yüzde 47,8 zamlandı ve bu kalem girdi maliyetlerinde ilk sıraya oturdu. Tarım ilacı fiyatları da yüzde 14,94 artarken, mazot fiyatı Nisan ayında aylık bazda yüzde 2,9 düşmesine rağmen yıllık bazda yüzde 10,1 arttı.

TZOB Genel Başkanı Bayraktar, üretici ile tüketici arasındaki uçuruma dikkat çekerek, “Üretici kazanmazsa tarım sürdürülemez. Bu fiyat yapısı sürdürülebilir değil. Üreticinin emeği korunmalı, tüketici ise fahiş fiyatlara mahkûm edilmemelidir” dedi.

Not: Hal, pazar ve market verileri Ankara, İzmir, İstanbul, Mersin, Antalya ve Bursa illerinden derlenen ortalama fiyatlardır. Üretici fiyatları ise ürünlere göre önemli üretim merkezlerinden derlenmektedir. Pirinç (Osmancık), kuru fasulye, nohut, kırmızı ve yeşil mercimek için belirtilen hal fiyatları toptan satış fiyatlarıdır. Dana eti, kuzu eti, Antep fıstığı ve fındık fiyatı serbest piyasa fiyatıdır. Yumurta üretici fiyatları Başmakçı ve Kaytaş verilerinin ortalaması alınarak derlenmektedir.